სტეფანე პირველმოწამე და ქართული ქრისტიანული კულტურა

ანოტაცია

სტეფანე პირველმოწამე ქრისტიანული ეკლესიის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი წმინდანია. მის სახელზესაუკუნეების მანძილზე აიგო უამრავი ტაძარი ქრისტიანულ ქვეყნებში. წმ. სტეფანეს მიეძღვნამრავალრიცხოვანი ფრესკები, მხატვრული ტილოები, საგალობლები, ქადაგებები.

როგორც ირკვევა, ამ გამორჩეულ წმინდანს გამორჩეული პატივი მიაგო საქართველომაც. სტეფანეპირველმოწამის სახელზე საქართველოში აგებულია არაერთი ტაძარი. მათ შორისაა მტკვრისა და არაგვისშესაყართან აგებული ტაძარი, რომელიც ერთ-ერთი უძველესია მცხეთაში. წმ. სტეფანეს სახელობისააურბნისის და ხირსის ტაძრები, აგებული ასურელი მამების მიერ.

წმ. სტეფანეს ფრესკული გამოსახულებები გვხვდება ატენის სიონში, წრომში, ვარძიაში, ნაკიფარში…სწორედ სტეფანე პირველმოწამეს უკავშირდება ცნობილი ტოპონიმი – „სტეფანწმინდა“.

სტეფანე პირველმოწამე საქართველოს ეკლესიასა და ძველ ქართულ მწერლობაში უძველესი დროიდანმოიხსენიება. წმ. სტეფანეს ხსენება და მისდამი მიძღვნილი საგალობლები შესულია ქართულ ენაზეშემონახულ უძველეს ლიტურგიკულ წიგნებში – იერუსალიმის ლექ­ციო­ნარსა და უძველეს იადგარში.

წმ. სტეფანესადმი განსაკუთრებულ ინტერესს იჩენს X ს-ის ქართველი მწერალი – სტეფანე სანანოისძე – ჭყონდიდელი. მას ეკუთვნის წმ. სტეფანე პირველ­მოწამისადმი მიძღვნილი საგალობელი. მასვე უთარ­გმნია ბერძნულიდან გრიგოლ ნოსელის წმ. სტეფანესადმი მიძღვნილი ჰომილია.

სტეფანე პირველმოწამის, მისი წმინდა ნაწილების და წმინდანთან დაკავშირებული უძველესი ტაძრისშესახებ ცნობები შემონახულია ორიგინალურ ქართულ აგიოგ­რაფიაშიც. სტატიაში ამ კუთხით განხილულია წმ. ნინოს ცხოვრების სხვადასხვა რედაქციები, იოანე საბანისძის აბოს წამება და გიორგი მცირის გიორგიმთაწმიდელის ცხოვრება.